De vijf ziekenhuizen komen in La Louvière, Nijvel, Lobbes, Bergen en Warquignies en vervangen verouderde zorginfrastructuur in dezelfde gemeenten die gesloopt wordt. HELORA, een ziekenhuisnetwerk met zo’n 7.000 werknemers waaronder een duizendtal artsen, stelde hoge eisen voor de nieuwe gebouwen op het vlak van duurzaamheid. Zo moesten ze makkelijk aanpasbaar en in- en uitbreidbaar zijn en een minimale ecologische impact hebben.
De ontwerpwedstrijd die HELORA voor het grootschalige project uitschreef, werd in 2023 uiteindelijk gewonnen door de tijdelijke maatschap archipelago-VK architects+engineers, part Sweco-Tractebel. Zij ontwierpen de draagsstructuur van het hospitalisatiegedeelte van de vijf gebouwen nagenoeg volledig in hout, wat in de zorgsector – zeker in projecten van dergelijke schaal – eerder uniek te noemen is. Om evidente structurele en technische redenen worden de sokkel van elk gebouw, met voornamelijk medisch-technische functies, en de centrale circulatiekernen, die voor de horizontale stabiliteit zorgen, in gewapend beton uitgevoerd.
De hybride structuur, een combinatie van een betonnen kolomstructuur volgens een grid van 7.8 meter op 7.8 meter op de onderste verdiepingen en een houten kolom-en balkstructuur volgens een kleiner grid op de verpleegvloeren, maakt de zorggebouwen evolutief – lees: makkelijk in- en uitbreidbaar – en drukt hun ecologische voetafdruk aanzienlijk – precies wat Helora vroeg.
Het concept is bedacht rondom een centrale tuin met talrijke patio’s en groendaken, wat een bewezen positief effect heeft op de menselijke gezondheid. Voor het nodige technisch en structureel studiewerk en het duurzaam energieplaatje werkten de ingenieurs van de drie ontwerppartijen nauw samen.
De vijf nieuwe ziekenhuizen zijn samen goed voor 220.000 m² vloeroppervlakte en zullen plaats bieden aan zo’n 1.500 tot 1.800 bedden. De vijf gebouwen krijgen allemaal dezelfde look en feel, gekenmerkt door een humane schaal, de aanwezigheid van groen, een hoge leesbaarheid, afgeronde hoeken en gevelpanelen van groen-blauwe keramiek, een verwijzing naar de voormalige Boch-fabrieken in La Louvière. Met die duidelijke signatuur zal het voor de ziekenhuisbezoekers altijd meteen duidelijk zijn dat het om een HELORA-ziekenhuis gaat.
CLT en gelijmd gelamelleerd hout
De houten structuur van de vijf gebouwen zal bestaan uit kolommen en balken van gelijmd gelamelleerd hout en vloeren in CLT. Volgens de ingenieurs van VK architects+engineers, part of Sweco en Tractebel zal in totaal 16.000 m³ aan CLT en 6.000 m³ aan gelijmd gelamelleerd hout in het project verdwijnen. Al het gebruikte hout zal een duurzaamheidslabel dragen.
De keuze voor hout werd volgens het ontwerpteam overigens niet alleen ingegeven door duurzaamheidsoverwegingen, maar ook omdat de ziekenhuizen in seismische zones komen te liggen. Een houten structuur is lichter en daardoor minder onderhevig aan aardtrillingen.
Het is ook de intentie om de gevels van alle gebouwen uit te voeren in houtskeletbouw, waar de keramische gevelpanelen dan tegen kunnen worden gemonteerd. Dat concept wordt momenteel bestudeerd, net als het idee om voor de droge houten afbouw panelen te gebruiken die gemaakt zijn van gerecycleerd houtafval.
Uitdagingen
De keuze om in hout te ontwerpen komt volgens de ontwerpers wel met enkele uitdagingen. Zo toonde een detailstudie van de verbindingen tussen de houten kolommen en balken aan dat de kolommen brandtechnisch iets dikker moesten worden gemaakt dan initieel gepland. Ook voor de werffase heeft de keuze voor houtbouw gevolgen. Zo moeten de natte constructies, zoals de betonnen kernen, omwille van de vochtgevoeligheid van hout op alle verdiepingen uitgevoerd zijn alvorens kan worden begonnen aan de houten structuur. Om dezelfde reden moet ook de sluiting van de gevels vrij snel gebeuren.
Dankzij maximale standaardisatie en prefabricatie van de houten elementen zal de werffase wel aanzienlijk korter zijn dan bij een klassieke bouwmethode. Dat zal de bouwkosten drukken en volgens het ontwerpteam de hogere prijs van hout in vergelijking met traditionele bouwmaterialen gedeeltelijk compenseren. De ontwerpers hebben ook gemerkt dat de banken door de keuze voor hout en de andere geïntegreerde duurzaamheidsaspecten betere rentevoeten kunnen geven. Dat de initiële kostprijs van het project lager had gelegen wanneer voor een ander structureel materiaal was gekozen, willen ze dus niet gezegd hebben.
Circulair
Het ontwerp van archipelago en VK architects+engineers, part of Sweco is tot slot ook circulair. Niet alleen door de aanpasbaarheid van de gebouwen en de hernieuwbaarheid van het materiaal hout, maar ook doordat de structuur demonteerbaar in elkaar zal zitten en de keramische gevelpanelen omkeerbaar aan de gevel zullen worden bevestigd.
Kortom, de keuze van HELORA voor houtbouw, circulaire principes en een doordachte architectuur bewijst dat ziekenhuizen niet alleen functioneel, maar ook ecologisch verantwoord en aanpasbaar kunnen zijn. Wanneer het project wordt opgeleverd, zal het ongetwijfeld een nieuwe standaard zetten voor gebouwen in de zorgsector.
